Με τον όρο Μοναστικά καθιδρύματα αναφερόμαστε σε ένα σύνολο μοναστικών συστημάτων ή μεμονωμένων οικημάτων, στα οποία ασκούνται πνευματικά οι Μοναχοί, σε μια διαρκή προσπάθεια αποδέσμευσης και κάθαρσης από τα πάθη της ψυχής και του σώματος.

Οι διάφοροι τύποι καθιδρυμάτων είναι:

Το Μοναστήρι ή μονή είναι το κτιριακό συγκρότημα, που περιλαμβάνει συνήθως μια σειρά από κτίρια όπως μια εκκλησία (καθολικό), κοιτώνες (κελιά), τραπεζαρία, βιβλιοθήκη, χώρους εργασίας των μοναχών κ.τ.λ.

Οι Σκήτες (από το αιγυπτιακό τοπωνύμιο Σκήτις ή Σκίτις, έρημος ονομαστή από τον 4ο αι. για το πλήθος των αναχωρητών που συγκέντρωνε) αποτελούν οργανωμένες κοινότητες οι οποίες περιλαμβάνουν πολλές Καλύβες. Στο μέσο βρίσκεται το Κυριακό, δηλ. ο κοινός για όλους ναός, και γύρω γύρω από αυτόν είναι κτισμένες οι Καλύβες. Σκήτη δηλ. ονομάζεται όχι η οποιαδήποτε Καλύβα αλλά ολόκληρη η μοναστική κοινότητα. Τη διοίκηση της Σκήτης ασκεί ο λεγόμενος Δίκαιος (ένας Ιερομόναχος που εκλέγεται κάθε χρόνο από τους γέροντες), με τη βοήθεια δύο ή τεσσάρων συμβούλων, που οι μισοί προέρχονται από τη σκήτη και οι άλλοι μισοί από την κυρίαρχη μονή, στην οποία αυτή ανήκει. Οι Σκήτες μπορεί να ακολουθούν είτε τον Ιδιόρρυθμο είτε τον Κοινοβιακό τρόπο μοναστικής ζωής και υπάγονται οπωσδήποτε σε κάποιο μοναστήρι. Έτσι, η κυριαρχία "επί των καλυβών δεν ανήκει εις την Σκήτην, αλλ' εις την Μονήν" από την οποία εξαρτάται η Σκήτη.

Τα Κελλιά, είναι ευρύχωρα μοναστικά οικοδομήματα, σαν αγροτικά σπίτια, με ναό ενσωματωμένο στον περίβολο και κάπως μεγάλη εδαφική περιοχή ανάλογα με την ιστορία και τη συγκρότηση τους. Παραχωρούνται από τις μονές σε μια ομάδα από τρεις, συνήθως, ή και περισσότερους μοναχούς, οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία αλλά και με άλλες εργασίες. Μπορεί να έχουν μικρή έως καθόλου επίβλεψη από τη Μονή στην οποία ανήκουν. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι Κελλί ονομάζεται επίσης το ιδιαίτερο διαμέρισμα κάθε μοναχού[7], μέσα στο οποίο μελετά και προσεύχεται ατομικά.

Οι Καλύβες, αποτελούν οικοδομήματα γενικά μικρότερα από τα Κελλιά με ναό επίσης ενσωματωμένο σ' αυτές, αλλά χωρίς καθόλου γεωργική έκταση ή έστω, πολύ μικρή. Οι μοναχοί ζουν όπως στις Σκήτες και τα Κελλιά, και ασχολούνται με τις τέχνες και τα εργόχειρα, στα πλαίσια πάντα του πνευματικού σκοπού της εκεί παρουσίας τους. Αν και πολλές καλύβες μαζί δίνουν την εντύπωση ενός συνοικισμού, εντούτοις δεν έχουν κάποια οργάνωση μεταξύ τους, είτε εκκλησιαστική (Κυριακό) είτε διοικητική (Δίκαιος) όπως συμβαίνει στις Σκήτες. Σύμφωνα με τον Π. Καρολίδη[8], συνήθως κατοικούνταν από έναν γέροντα και τον υποτακτικό του[9].

Τα Καθίσματα, είναι μικρά κτίσματα, σαν τις Καλύβες που βρίσκονται κοντά στη μονή, στην οποία ανήκουν. Σ' αυτά μένει μόνο ένας μοναχός, που παίρνει τα τρόφιμα του από τη μονή πληρώνοντας ένα μικρό χρηματικό ποσό

Και τέλος τα ερημητήρια ή ησυχαστήρια ή ασκητήρια βρίσκονται σε ερημικούς και απόκρημνους τόπους, και μοιάζουν με μικρές καλύβες ή βρίσκονται σε σπηλιές ελάχιστα διαρρυθμισμένες. Έχουν απόσταση το ένα από το άλλο και ενώνονται μόνο με στενά μονοπάτια, σκάλες και αλυσίδες. Εδώ έρχονται οι μοναχοί που επιθυμούν αυστηρότερη άσκηση. Ανήκουν συνήθως σε κάποια Μονή η οποία τα παραχωρεί σε όποιον μοναχό θέλει να αποτραβηχθεί για να ασκηθεί περισσότερο.

Οι Ιερές Μονές του Αγίου Όρους:
1. Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας
2. Ιερά Μονή Βατοπαιδίου
3. Ιερά Μονή Ιβήρων
4. Ιερά Μονή Χιλανδαρίου
5. Ιερά Μονή Αγίου Διονυσίου
6. Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου
7. Ιερά Μονή Παντοκράτορος
8. Ιερά Μονή Ξηροποτάμου
9. Ιερά Μονή Ζωγράφου
10. Ιερά Μονή Δοχειαρίου
11. Ιερά Μονή Καρακάλου
12. Ιερά Μονή Φιλόθεου
13. Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας
14. Ιερά Μονή Αγίου Παύλου
15. Ιερά Μονή Σταυρονικήτα
16. Ιερά Μονή Ξενοφώντος
17. Ιερά Μονή Οσίου Γρηγορίου
18. Ιερά Μονή Εσφιγμένου
19. Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονος
20. Ιερά Μονή Κωνσταμονίτου.

Οι Σκήτες του Αγίου Όρους:
1. Νέα Σκήτη
2. Σκήτη Αγίας Άννας
3. Μικρά Αγία Άννα
4. Σκήτη Αγίας Τριάδος (Καυσοκαλύβια)
5. Σκήτη Τιμίου Προδρόμου (Ρουμάνικη)
6. Σκήτη Αγίου Δημητρίου
7. Σκήτη Αγίου Ανδρέα (Σεράι)
8. Ιβηρίτικη Σκήτη Προδρόμου
9. Σκήτη Αγίου Παντελεήμονος (Κουτλουμουσίου)
10. Σκήτη Αγίου Δημητρίου (Λακκοσκήτη)
11. Σκήτη Ευαγγελισμού της Θεοτόκου
12. Σκήτη Μπογκορόδιτσα (Παναγία)
13. Σκήτη Προφήτου Ηλιού
14. Κατουνάκια
15. Καρούλια
16. Κερασιά